Efekt Hawthorne to zafałszowanie wyników eksperymentu, polegające na tym, że to wyłącznie sama świadomość udziału w badaniu powoduje zmianę zachowania jego uczestników. Nazwa zjawiska pochodzi od fabryki Hawthorne Works w Chicago, w której w latach 1927 – 1932 zrealizowano, pod kierunkiem socjologa Eltona Mayo (ur. 1880 – zm. 1949), badania warunków pracy robotników. W trakcie jednego z eksperymentów badacze chcieli sprawdzić, czy polepszenie warunków oświetlenia w części hali fabrycznej, spowoduje zwiększenie wydajności pracujących tam robotników. Wydajność rzeczywiście okazała się wyższa, ale nieoczekiwanie wzrosła ona również  w części hali fabrycznej, gdzie warunki oświetlenia pozostawiono bez zmian. Co więcej, kiedy w hali przywrócono poprzednie warunki oświetlenia, wydajność pracy dalej niezmiennie rosła. Badacze doszli do wniosku, że to nie zmiana warunków oświetlenia, ale świadomość robotników, że są oni obiektem czyjegoś zainteresowania, spowodowała, że pracowali wydajniej i byli bardziej podatni na współpracę.