Efekt Rosenthala to odmiana samospełniającej się przepowiedni nazwana tak od nazwiska Roberta Rosenthala (ur. 1933), psychologa amerykańskiego niemieckiego pochodzenia, który w latach 60. XX wieku przeprowadził słynny eksperyment dotyczący wpływu oczekiwań społecznych na zachowania osób, których one dotyczą.

W eksperymencie przeprowadzonym w szkole podstawowej w West Coast, w San Francisco, Rosenthal wspólnie z inną badaczką, nauczycielką Lenore F. Jacobson, przeprowadził szereg testów na inteligencję wśród uczniów rozpoczynających naukę. Po zakończeniu testów Rosenthal wskazał nauczycielom grupę tych uczniów, którzy uzyskali największą liczbę punktów, co pozwalało przypuszczać, że właśnie oni powinni osiągnąć szczególnie dobre wyniki w trakcie roku szkolnego. Powtórzone rok później testy potwierdziły te przypuszczenia: uczniowie z omawianej grupy, w porównaniu z pozostałymi uczniami, w największym stopniu poprawili wyniki swoich testów na IQ.

Istotą tego eksperymentu było jednak to, że Rosenthal wprowadził nauczycieli w błąd, ponieważ po zakończeniu pierwszej serii testów wskazał nauczycielom przypadkowo wybranych uczniów, zarówno tych, którzy uzyskali wysokie jak i zupełnie przeciętne wyniki. Zgodnie z przypuszczeniami Rosenthala nauczyciele zaczęli poświęcać tym uczniów więcej uwagi i zainteresowania, ci zaś, nie chcąc zawieść oczekiwań nauczycieli, zaczęli poświęcać więcej uwagi na naukę, co rzecz jasna przyniosło spodziewane efekty. Efekt ten został opisany przez autorów eksperymentu w książce Pygmalion In The Classroom: Teacher Expectation and Pupils’ Intellectual Development (Robert Rosenthal i Lenore Jacobson, 1968).