Schemat preeksperymentalny to badanie przypominające w założeniu klasyczny schemat eksperymentalny, ale nie spełniające kilku istotnych kryteriów formalnych, takich jak: zorganizowanie grupy kontrolnej, kontrolowanie wszystkich czynników mogących wpływać na wyniki eksperymentu itp. Do najczęściej stosowanych schematów preeksperymentalnych należą:
- Studium przypadku z pojedynczym pomiarem (ang. one-shot case study), w trakcie którego przeprowadza się eksperyment na badanej grupie, ale bez wcześniejszego przeprowadzenia pomiaru początkowego (pretestu) i bez grupy kontrolnej. Schemat ten obejmuje jedynie przeprowadzenie pomiaru końcowego (posttestu)
po zaaplikowaniu bodźca eksperymentalnego. - Schemat jednogrupowy z dwukrotnym pomiarem (ang. one-group pretest-posttest design), w trakcie którego przeprowadza się eksperyment na badanej grupie z uwzględnieniem pretestu i posttestu, ale bez grupy kontrolnej.
- Statyczne porównanie między grupami (ang. static-group comparison), w trakcie którego przeprowadza się eksperyment na badanej grupie, organizuje się grupę kontrolną i przeprowadza posttest w obu grupach. W schemacie tym nie przeprowadza się z kolei pretestu, ani w grupie eksperymentalnej, ani w kontrolnej.