Spirala milczenia to pojęcie z pogranicza badań społecznych, psychologii i nauk politycznych, spopularyzowane przez Elisabeth Noelle-Neumann (ur. 1917 – zm. 2010), niemiecką badaczkę opinii publicznej, założycielkę Institut für Demoskopie Allensbach. Wyczerpujący wykład dotyczący tego pojęcia można znaleźć w książce jej autorstwa pt. Spirala milczenia (Die Schweigespirale. Őffentliche Meinung – unsere soziale Haut, 1980, wyd. polskie 2004).

Pojęcie to dotyczy tendencji do ukrywania przez niektóre osoby, biorące udział w rozmaitych badaniach opinii, swoich rzeczywistych poglądów, spowodowane przeświadczeniem, że są one sprzeczne z opinią większości społeczeństwa
(w szczególności może dotyczyć to bieżącego poparcia dla partii i liderów politycznych). Przeświadczenie to wynika z kolei z obserwacji tego, co dominuje w przekazach medialnych, wystąpieniach osób mających znaczący wpływ na kształtowanie się opinii publicznej czy po prostu codziennych dyskusjach ludzi w pracy, na ulicy itp. Jeżeli w mediach i debacie społecznej zaczyna przeważać poparcie dla określonej partii politycznej, jej programu itp. to część osób mająca przeciwne poglądy, zaczyna je ukrywać, w obawie przed krytyką, izolacją społeczną itp. W przypadku, gdy osoby takie mają okazję uczestnictwa w jakichś sondażach (np. dotyczących poparcia dla partii politycznych), to część z nich może odmawiać udziału w badaniu albo deklarować, wbrew własnym przekonaniom, poparcie dla tej partii politycznej, dla której poparcie społeczne w chwili obecnej rośnie. W konsekwencji mamy do czynienia ze swoistym paradoksem, czymś w rodzaju samospełniającej się przepowiedni. Im więcej osób ukrywa swoją faktyczną opinię, uznawaną przez nich za mniejszościową, tym w większym stopniu zaczyna dominować opinia domniemanej większości. Osoby ukrywające swoją opinię uzyskują potwierdzenie słuszności swoich obaw: znajdują się w mniejszości (co jednak wcale nie musi być zgodne z prawdą).

W ten sposób spirala milczenia może się „nakręcać” aż do momentu, kiedy nie wydarzy się coś, co pozwoli na ujawnienie tym osobom ich faktycznych przekonań. Takim zdarzeniem są zwykle wybory polityczne, w trakcie których głosujący korzystają z pełnej anonimowości i oddając głos mogą wreszcie wyrazić swoje rzeczywiste preferencje. To właśnie może tłumaczyć dlaczego czasami wyniki jakichś wyborów politycznych różnią się znacznie od wyników wcześniejszych sondaży i prognoz wyborczych. Kiedy osoby ukrywające swoje przekonania zaczynają orientować się, że wcale nie są w takiej mniejszości, jak im się wcześniej wydawało, to zaczynają śmielej ujawniać swoją opinię, a spirala milczenia może zacząć „kręcić” się w drugą stronę.