Zmienna fikcyjna nazywana jest również zmienną binarną, ślepą, formalną lub zerojedynkową. Zmienna ta mierzona jest na skali nominalnej lub porządkowej, której można przypisać wyłącznie wartości binarne (zerojedynkowe), oznaczające, że zmienna albo posiada jakąś wartość albo jej nie posiada. Przykładowe wartości takiej zmiennej mogą wyglądać następująco:
- dla zmiennej „płeć”: kobieta – mężczyzna
- dla zmiennej „status zawodowy”: pracujący – niepracujący
- dla zmiennej „miejsce zamieszkania”: mieszkaniec miasta – mieszkaniec wsi.
Utworzenie zmiennej fikcyjnej jest zabiegiem formalnym, który ma na celu umożliwienie analizy zależności pomiędzy zmiennymi mierzonymi na skali nominalnej lub porządkowej, a zmiennymi mierzonymi na skali interwałowej lub ilorazowej.